Yeni Coronavirüs (COVID-19) Pandemisi sebebiyle Kısa Çalışma ve Telafi Çalışmaları

Bilgilendirme Metni

1. Telafi çalışması

Telafi çalışması 4857 sayılı İş Kanunun 64. Maddesinde düzenlenmiştir: “Zorunlu nedenlerle işin durması, ulusal bayram ve genel tatillerden önce veya sonra işyerinin tatil edilmesi veya benzer nedenlerle işyerinde normal çalışma sürelerinin önemli ölçüde altında çalışılması veya tamamen tatil edilmesi ya da işçinin talebi ile kendisine izin verilmesi hallerinde, işveren iki ay içinde çalışılmayan süreler için telafi çalışması yaptırabilir. Bu çalışmalar fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma sayılmaz.”

Madde ile hedeflenen fayda esasen işyerinde işin durması ya da işçilerin çalıştırılmaması halinde ücretlerini ödemekle yükümlü olan işvereni korumaya yöneliktir. Kanunda “2 ay” olarak belirlenen yararlanma süresi, 18.03.2020 tarihli Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile, corona virüs ile mücadele eylem planı kapsamında alınan kararla “4 ay” olarak güncellenmiştir.

Telafi çalışması, işçinin ücretini aldığı ancak çeşitli sebeplerden dolayı çalışmadığı bir süreyi sonradan çalışarak yerine getirmesidir. Ülkemizin içinde bulunduğu günlerdeki corona virüs salgını ve ilgili makamların açıkladığı önlemlere uyum sağlama görevi, Maddede belirtilen “zorunlu neden” olarak kabul edilebilecektir.

Telafi çalışması, bir günde 11 saatlik azami çalışma süresini aşmamak kaydıyla günde üç saati aşmayacak şekilde kullandırılmalıdır. Belirtmek gerekir ki tatil günlerinde telafi çalışması yaptırılamaz; yine, taraflarca aksi kararlaştırılmadığı sürece, telafi çalışmasında zamlı ücret söz konusu değildir. İşçinin yapacağı telafi çalışmaları “fazla çalışma” sayılmayacaktır. Bununla birlikte işyerlerinde yapılacak duyurularla işçilere telafi çalışmasına dair yeterli bilgilendirme yapılmasını; telafi çalışmasına dair ayrı bir puantaj tutulmasını ve bordrolarla birlikte puantaj kayıtlarına da çalışanların da imzasının alınmasını öneririz.

Telafi çalışması işverenin takdirine bırakılan bir uygulama olduğundan işverenin telafi çalışması yaptıracağı zaman işçiden onay almasına gerek yoktur.

2. Kısa çalışma ve kısa çalışma ödeneği

4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu Ek Madde 2 uyarınca; işverenlerin genel ekonomik, sektörel veya bölgesel kriz ile zorlayıcı sebeplerle iş yerindeki haftalık çalışma sürelerinin geçici olarak önemli ölçüde azaltılması veya iş yerinde faaliyetin tamamen veya kısmen geçici olarak durdurulması hallerinde, iş yerinde 3 (üç) ayı aşmamak üzere kısa çalışma yaptırabileceği hüküm altına alınmıştır. Cumhurbaşkanı kararı ile bu sürenin 6 aya uzatılabilmesi mümkündür.

Haftalık çalışma sürelerinin geçici olarak en az üçte bir oranında azaltılması veya süreklilik koşulu aranmaksızın işyerinde faaliyetlerin tamamen veya kısmen en az dört hafta süre ile durdurulmasına 2 sebebiyet veren zorlayıcı sebepler “İşverenin kendi sevk ve idaresinden kaynaklanmayan, önceden kestirilemeyen, bunun sonucu olarak bertaraf edilmesine imkân bulunmayan, geçici olarak çalışma süresinin azaltılması veya faaliyetin tamamen veya kısmen durdurulması ile sonuçlanan dışsal etkilerden kaynaklanan dönemsel durumları ya da deprem, yangın, su baskını, heyelan, salgın hastalık, seferberlik gibi durumlar” olarak tanımlanmaktadır.

Bu kapsamda kısa çalışma yapılması kararını veren işverenin, ilgili Kısa Çalışma ve Kısa Çalışma Ödeneği Hakkına Yönetmelik uyarınca Türkiye İş Kurumu Genel Müdürlüğü’ne ve varsa toplu iş sözleşmesi tarafı işçi sendikasına yazılı bildirimde bulunması gerekmektedir. İşveren tarafından yapılacak bu yazılı bildirimde, zorlayıcı sebebin ne olduğu ve iş yerine etkileri, iş yerine ilişkin ayrıntılı bilgilendirme yapılmalıdır.

İşverenler, genel ekonomik, sektörel, bölgesel kriz veya zorlayıcı sebeplerle ekte bulabileceğiniz kısa çalışma talep formu ile kısa çalışma yaptırılacak işçilere ilişkin bilgiyi içeren listeyi doldurarak kısa çalışma başvurusunda bulunabilir.

Genel ekonomik, sektörel veya bölgesel kriz ile dışsal etkilerden kaynaklanan dönemsel durumlardan ileri gelen zorlayıcı sebeplerin varlığının işçi ve işveren sendikaları konfederasyonlarınca iddia edilmesi veya bu yönde kuvvetli emarenin bulunması halinde konu, İŞKUR Yönetim Kurulunca değerlendirilerek karara bağlanır. Deprem, yangın, su baskını, heyelan, salgın hastalık, seferberlik gibi durumlar için diğer zorlayıcı sebep gerekçesiyle yapılan başvurular için Yönetim Kurulu Kararı aranmaz.

İşveren tarafından yapılan bu kısa çalışma başvurusunun kabul edilmesi halinde İşçilerin kısa çalışma ödeneğinden yararlanabilmesi için birtakım şartları sağlamaları gerekmektedir.

 İşverenin kısa çalışma talebinin iş müfettişlerince yapılacak inceleme sonucu uygun bulunması,

 İşçinin kısa çalışmanın başladığı tarihte, çalışma süreleri ve işsizlik sigortası primi ödeme gün sayısı bakımından işsizlik ödeneğine hak kazanmış olması (Kısa çalışmanın başladığı tarihten önceki son 120 gün hizmet akdine tabi olanlardan son üç yıl içinde en az 600 gün süreyle işsizlik sigortası primi ödemiş olanlar),

 İş müfettişlerince yapılacak inceleme sonucu kısa çalışmaya katılacaklar listesinde işçinin bilgilerinin bulunması gerekmektedir.

İş müfettişlerince yapılacak inceleme sonucu uygunluk tespiti tamamlandıktan sonra, kısa çalışma uygulanacak işçi listesinin değiştirilmesine ve/veya işyerinde uygulanan kısa çalışma süresinin arttırılmasına yönelik işveren talepleri, yeni başvuru olarak değerlendirilir.

Kısa çalışma ödeneği, çalışmadığı süreler için, işçinin kendisine ve aylık olarak her ayın beşinde ödenir. Ödemeler PTT Bank aracılığı ile yapılmaktadır. Ödeme tarihini öne çekmeye Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanı yetkilidir.

2020 yılı için aylık kısa çalışma ödeneği son 12 ay asgari ücretle çalışan işçi için 1.752,40-TL, son 12 ay 4.000-TL ile çalışan işçi için 2.381,78-TL ve son 12 ay 7.000-TL ile çalışan işçi için 4.380,99-TL olarak hesaplanmıştır.

Kısa çalışma yapılan süreler için, kısa çalışmaya tabi tutulan işçiler adına SGK Aylık Prim ve Hizmet Belgesi ile eksik gün gerekçesi “18-Kısa Çalışma Ödeneği” olarak bildirilir.

İşverenin, kısa çalışma uygulaması devam ederken, normal faaliyetine başlamaya karar vermesi halinde durumu Kurum birimine, varsa toplu iş sözleşmesi tarafı işçi sendikasına ve işçilere altı işgünü önce yazılı 3 olarak bildirmesi zorunludur. Bildirimde belirtilen tarih itibariyle kısa çalışma sona erer. Geç bildirimlere ilişkin oluşan yersiz ödemeler yasal faizi ile birlikte işverenden tahsil edilir.